Zanimljiva geografija Severa – Island

Postojao je jedan McDonalds restoran u Rejkjaviku do ekonomske krize 2008. godine kada je definitivno stavljen ključ u njegovu bravu. Istini za volju, i do tad je radio na ivici isplativosti pored domaćeg popularnog lanca restorana brze hrane “Hambórgarabúllan”, ali neki drugi inostrani lanci ipak posluju danas na teritoriji ovog ostrva.

Na Islandu je 1908. godine održan referendum na kome je izglasana zabrana svih alkoholnih pića, i ona je počela da se primenjuje od 1915. godine. Nakon 10 godina je vino ipak legalizovano, a 1930-ih i žestina, ali pivo je, uz objašnjenje da je to jedino piće privlačno omladnini, ostalo zabranjeno sve do 1989. godine. Ukidanjem zabrane pivo je dobilo i svoj nacionalni dan koji se od tad obeležava - 1. maj.

Kada su Vikinzi naselili Island, ostrvo je bilo bogato šumom. Da bi uopšte izgradili sebi kuće, dobar deo drveća su ti prvi stanovnici posekli, a eroziji tla je doprineo i veliki broj ovaca koji se sa njima tu nastanio. Danas drveća nisu u potpunosti istrebljena, ali nema ih baš u izobilju. Buku mogu i ljudi da proizvedu, ali komarci pak ne mogu da opstanu u islandskoj klimi.

Teško je poverovati da neko uopšte ima potrebe da leti s jednog na drugi kraj ovog relativno malog ostrva, kao i da ima ukupno 103 registrovane vazdušne luke ili avionske piste (od kojih doduše dosta nema stalnu podlogu). Većina mostova ima samo jednu kolovoznu traku i napravljena je od drveta, metala ili kombinacije istog, ali železnica je za sad samo u fazi planiranja.

Poslednja je bila u martu 2021. godine u relativnoj blizini prestonice Rejkjavika, ali srećom ne toliko velika da bi prouzrokovala veće probleme po lokalno stanovništvo. Pojedine su međutim toliko snažne da prave oblake pepela koji između ostalog i onemogućava avionski saobraćaj tokom izvesnog vremenskog perioda.

Verovatno ste čuli priču o neustrašivim Vikinzima koje je put između ostalog naneo i do ovog egzotičnog ostrva. Prema pisanom izvoru (Landnámabók) koji datira iz 12. veka, prvi ljudi koji su kročili na tle ovog ostrva s namerom da ostanu su se iskrcali 874. godine, a period naseljavanja je trajao do 930. godine.

Reč gejzir ili gejzer se koristi u većini svetskih jezika, a poreklo vodi od islandskog glagola "geysa" koji vuče koren iz norenskog jezika, a u prevodu znači šikljati, kovitlati ili kuljati. Prvi put je opisan u 18. veku i time “kumovao” svim ostalih gejzirima širom planete. Rekord po visini stuba izbačene vode drži novozelandski gejzir Vaimangu koji nije aktivan od 1904. godine, a najviše poznatih aktivnih gejzira se nalazi u američkom nacionalnom parku “Jeloustoun”.

Verovatno se pitate otkud rudnici na Islandu, ali ako se uzme u obzir da kriptovaluta, kao valuta 21. veka nastaje u informatičkim “rudnicima” ili “farmama”, odgovor postaje logičan. Jedan takav rudnik, u vlasništvu kompanije Genesis Mining se nalazi u islandskoj vulkanskoj pustinji, a zapravo se sastoji od hangara od srebrnog lima u kome je smešteno desetine hiljada kompjuterskih sistema koji danonoćno proizvode bitkoine. U potpunosti obnovljiva i vrlo dostupna energija gejzira omogućava ove procese.

Iako se od perioda 1970-ih godina kada su prihodi od ribe činili čitavih 90% od celokupnog islandskog izvoza, ni današnjih 40 nije zanemarljivo. Vodeni resursi su omogućili razvoj proizvodnje metala, ali i to kao i biotehnologija nije još uvek dostigla obim da bi mogla da parira dobroj, staroj ribi.

Lov na kitove je počeo 875. godine i većinu vremena do nedavno je imao veliki značaj za islandsku privredu. Danas međutim ova dražesna grdosija nije popularna lovina, već se pre klasifikuje kao popularna turistička atrakcija. Iako islandska predanja obiluju pričama o susretima između čoveka i ove magične životinje, prvi brod je tek 1991. zvanično isplovio sa 10 radoznalih putnika voljnih da dožive bliski susret sa ovim morskim divom. Safari ture se organizuju na više lokacija u zavisnosti od vrste kita koja je cilj i to tokom čitave godine. A u pričama ima mnogo zlih kitova, a svega u par njih su oni nastali od ljudi.