23. mart – dan nordijskog zajedništva

23 Mar 23. mart – dan nordijskog zajedništva

Većini su poznati pojmovi skandinavske i nordijske zemlje, a za one koji ne znaju ili nisu sigurni šta tačno obuhvataju oba pojma, u skandinavske zemlje ubrajamo Švedsku, Norvešku i Dansku, dok je pojam nordijskih zemalja ujedno i širi i osim Švedske, Norveške i Danske, obuhvata i Finsku i Island, kao i tri autonomne oblasti: Grenland i Farska ostrva koje su deo Danske i Olandska ostrva koja se nalaze u okviru Finske. Iako postoji izvesna razlika u jeziku između ovih zemalja, izuzevši švedski, norveški i danski, one su ipak ujedinjene geografskim i ekonomskim faktorima. Ono što posebno značajno za stanovnike nordijskih zemalja jeste mogućnost slobodnog kretanja, odnosno odlazak u druge nordijske zemlje bez pasoša.

Zašto 23. mart?

Nordijski dan se obeležava svake godine 23. marta u znak sećanja na nordijsko zajedništvo. Sve nordijske države, uključujući i autonomne oblasti u okviru Danske (Grenland i Farska ostrva) i Finske (Olandska ostrva) potpisale su Sporazum o nordijskoj saradnji u Helsinkiju 23. marta 1962. godine. Ovaj sporazum je poznat i pod nazivom Helsinški sporazum i njime je ozvaničena saradnja nordijskih zemalja. Od tada se predstavnici pomenutih zemalja svake godine sastaju i bave pitanjima koja su obeležila prethodni period, kao i načinom na koji se može unaprediti međusobna saradnja ovih zemalja. Ove godine neke od bitnijih tema su: rodna ravnopravnost, sloboda kretanja, kultura, cirkularna ekonomija i sloboda izražavanja.

Jedan od ciljeva ove saradnje jeste povećanje konkurentnosti i kompetentnosti nordijskog regiona. Ovim se nastavlja međusobna bliska saradnja nordijskih zemalja koja pre svega omogućava slobodno kretanje građana u okviru ovog regiona. Samim tim, nordijske zemlje predstavljaju jedinstvenu oblast gde je dopušteno da pojedinac i studira i radi u okvirima ovog regiona, a da pritom ne rizikuje gubljenje pogodnosti koje bi imao u svojoj matičnoj zemlji. Ovo se odnosi i na plaćanje duplog poreza. Sloboda kretanja je ujedno i jedna od najvažnijih stavki sporazuma, tako da se predstavnici nordijskih država trude da uklone i preostale prepreke koje bi uticale na to. U ovo je uključena i mobilnost studenata i izjednačavanje kvalifikacija, kao i udruživanje resursa za unapređenje naučno-istraživačkog rada.

Nagrada Nordijskog saveta književnosti

Iste godine kada je potpisan Helsinški sporazum počela je i dodela nagrade Nordijskog saveta za književnost koja se takođe održava svake godine. Nagrada se dodeljuje za dela napisana na nekom od nordijskih jezika i smatra se jednom od najvećih nagrada koje nordijski autori mogu da dobiju. Osim novčanog dela koji ima za cilj podršku autorima, na ovaj način se promoviše korišćenje svih nordijskih jezika, kao i upoznavanje sa kulturom istih.

Slika: YouTube screenshot

Nordijski savet i Nordijski savet ministara

Stvaranje Nordijskog saveta, a 1971. godine i Nordijskog saveta ministara predstavlja jedan od najznačajnijih konkretnih koraka ka ujedinjenju celog nordijskog regiona. Za stvaranje Nordijskog saveta može se reći da je najveći uticaj imao Drugi svetski rat, kao i potreba da se stvori međusobna parlamentarna saradnja nordijskih država radi sprečavanja budućih problema i lakše odbrane u slučaju mogućih opasnosti. Godine 1952. stvoren je Nordijski savet kome su se prvobitno pridružili Island, Norveška, Švedska i Danska, a Finska, iako je aktivno učestvovala u gotovo svim aktivnostima pripreme, nije se pridružila odmah zbog svoje politike prema SSSR-u. Ona se formalno priključila 1955. godine.

Na čelu Nordijskog saveta je predsednik koji se bira na godinu dana, a funkcija rotira između država članica po unapred utvrđenim pravilima. Jedna od prvih stavki koje su ostvarene u praksi, bilo je ukidanje korišćenja pasoša između država članica. Godine 1954. počelo je da postoji i jedinstveno nordijsko tržište radne snage, što znači da za državljane ovih zemalja nije potrebna radna dozvola da bi radili u drugoj nordijskoj zemlji. Osim toga, svi državljani jedne nordijske zemlje imaju ista prava kao i državljani nordijske zemlje u kojoj rade, naročito u pogledu socijalnog osiguranja. Kako bi se zaokružila cela slika o nordijskom zajedništvu i pravima koja uživaju stanovnici ovih zemalja, može se navesti da kada se državljanin jedne nordijske zemlje nađe u drugoj, ujedno mu je omogućeno i pružanje usluga na maternjem jeziku, naročitu u radu sa državnim organima.