22 Mar Nordijski filmovi u trci za Oskara
Sledećeg ponedeljka, 28. marta 2022. biće održana 94. dodela nagrada za najbolja filmska ostvarenja u 2021. godini koje dodeljuje Akademija za filmsku umetnost i nauku – a koje popularno zovemo Oskarima.
Ovogodišnje nominacije
Filmovi iz nordijskih zemalja prisutni su među nominacijama za Oskara maltene od samog početka dodele ove nagrade, a ove godine su u trci dva prilično zapažena filma. U konkurenciji za najbolji film van engleskog govornog područja (Best International Feature Film) nominovano je delo norveškog reditelja Juakima Trira Najgora osoba na svetu, kod nas prikazan u novembru u sklopu festivala Slobodna zona. U pitanju je dramedija o Juliji, u životu nesnađenoj tridesetogodišnjakinji. Naizgled svakodnevna i trivijalna priča o privilegovanoj Norvežanki koja nema stvarnih problema u životu, Trirov film prevazilazi svoju ne tako originalnu temu kreativnim rediteljskim rešenjima, briljantnom fotografijom i životnim dijalozima. Već je privukao pažnju kritičara i osvojio mnoge nagrade, između ostalog glavna glumica Renate Reinsve je nagrađena za najbolju glavnu žensku ulogu na festivalu u Kanu. Favorit u ovoj kategoriji je ove godine japanski film Povezi me, ali deluje kao da i Trirov film ima šanse za pobedu. Ovo je takođe poslednji deo Trirove “Oslo-trilogije”, o čijem smo drugom delu Oslo 31. avgusta već pisali, a počela je takođe veoma zapaženim ostvarenjem Reprise iz 2006. godine.
U istoj kategoriji takmiči se i danski animirani dokumentarac Begunac danskog reditelja Johanesa Poera Rasmusena, takođe prikazan na Slobodnoj zoni. Konstruisan kao dijalog između reditelja i njegovog prijatelja, uspešnog akademika avganistanskog porekla, film otkriva potresnu priču o njegovom begu iz ratom zahvaćenog Avganistana. I ovaj film je veoma zapažen od kritike i već je dobio niz nagrada, između ostalog na Sandensu i Filmskom festivalu u Torontu, a na Oskarima je nominovan još i za najbolji animirani film i najbolji dokumentarac, tako da su velike šanse da dobije barem jednu od ovih nagrada.
U oblasti animiranog filma prethodnih godina bila je zapažena i norveška rediteljka Toril Kove, prvi put nominovana 2000. za kratki film Moja baka je peglala kralju košulje, a 2006. godine je i pobedila u kategoriji kratki animirani film Danski pesnik, da bi 2014. ponovo zaslužila nominaciju za film Muton i ja.
Doba Ingmara Bergmana
Zanimljivo je da je prvi nordijski film koji je osvojio Oskara bio takođe dokumentarac, ovoga puta norveški, Kon-Tiki iz 1951. Godine. Režirao ga je švedski reditelj Ule Nurdemar, i reč je naravno o putu oko sveta na splavu Kon-Tiki poznatog istraživača Tura Hejerdala. Norvežani su dosta kasnije, 2012. godine u trku za Oskara slali i igrani film na ovu temu, ali bez uspeha.
Pored Kon-Tikija, Oskara za najbolji dokumentarni film dobio je 2012. godine i švedski reditelj Malik Benđelul za film U potrazi za Šugarmenom koji se pripoveda nesvakidašnju biografiju američkog kantautora Siksta Rodrigesa, potpuno zaboravljenog u svojoj zemlji ali kultne ličnosti u Južnoafričkoj republici.
Šezdesete i sedamdesete godine dvadesetog veka su kada je severnoevropski film u pitanju protekle u znaku jednog čoveka – Ingmara Bergmana. Ovaj filmski velikan bio je nominovan tri puta za najboljeg reditelja, pet puta za najbolji originalni scenario, tri puta za najbolji film van engleskog govornog područja i jednom za najbolji film (Best Feature Film). Od svih ovih nominacija uspešne su bile samo ove za najbolji strani film, sva tri puta je pobedio, a u pitanju su filmovi Devičanski izvor (1960.), Kroz tamno ogledalo (1961.) i Fani i Aleksandar (1983.). Film po kome je možda danas najpoznatiji, Sedmi pečat (1957.) nije, dakle, bio ni nominovan ni za šta, iako se danas nalazi na brojnim listama najboljih i najuticajnijih filmova svih vremena.
Bergman je i jedan od dva nordijska reditelja čiji su filmovi nominovani za najbolji film (Best Feature), a tu nominaciju dobio je 1973. godine Bergmanov film Krici i šaputanja, a samo godinu dana ranije, 1972. bio je nominovan film njegovog zemljaka Bengta Fošlunda Emigrantio švedskim iseljenicima u Americi. Na žalost, ni jedna od ovih nominacija nije bila uspešna.
Savremeni Oskar-materijal
Nakon perioda Bergmanove suverene dominacije, primat među nordijskim filmadžijama preuzimaju danski reditelji. Krajem osamdesetih su dva danska filma za redom osvojila zlatnu statuetu za najbolje strano ostvarenje, a to su Babetina gozba (1987.) Gabrijela Aksela i Pele Osvajač (1988.) Bilea Augusta. Oba ova filma su istorijska, radnja je smeštena u isti period, drugu polovinu 19. veka, i oba su zasnovana na književnim delima. Međutim, dok se prvi film bavi odnosom čoveka prema hrani i uopšte telesnom užitku, kao i kulturnim razlikama između puritanskog danskog sela i vrhunske francuske kuvarice, drugi prikazuje težak život radničke klase tog perioda i mnogobrojne društvene probleme kojima je taj život bio praćen, uključujući alkoholizam, eksploataciju i fizičko zlostavljanje.
Dansku kinematografiju devedesetih godina dvadesetog veka obeležio je minimalistički pokret Dogma 95 čiji su osnivači bili Lars fon Trir i Tomas Vinterberg. Iako verovatno najpoznatiji od svih predstavnika pokreta i inače ovenčan mnogobrojnim priznanjima, Fon Trir nikada nije nominovan za Oskara ni u jednoj kategoriji, kao i ni jedan njegov film. Jedino je pesma “I’ve Seen It All” islandske pevačice Bjork (koja igra i glavnu ulogu) iz filma Ples u tami bila 2001. nominovana za najbolju originalnu pesmu.
Kad smo već kod muzike, troje nordijskih kompozitora nominovano je za najbolju originalnu muziku komponovanu za film. Islanđanin Johan Johanson bio je dvaput nominovan, za Teoriju svega 2014. i Sikario 2015., ali nažalost bez uspeha. Njegov švedski kolega, Ludvig Jeranson je imao više sreće i pobedio je jedini put kada je nominovan, za muziku za Marvelov blokbaster Crni panter iz 2018. godine. Već sledeće godine pobedila je još jedna nordijska kompozitorka, Hildur Gudrunadotir sa muzikom za film Džoker.
Za razliku od Fon Trira, njegove kolege iz Dogme, Tomas Vinterberg i Susane Bier, znatno su uspešniji na ovoj dodeli nagrada. I Vinterbergovi i filmovi Bierove su dvaput nominovani, a od toga jednom i osvojili nagradu za najbolji strani film. Vinterberg je prvi put nominovan 2012. godine sa kontroverznim filmom koji se bavi temom zlostavljanja dece, Lov. Te godine je ovo priznanje dobio takođe odličan italijanski film Velika lepota Paola Sorentina, međutim je ostalo osećanje da je Vinterberg ostao uskraćen. Nepravda je ispravljena 2020. godine kada je pobedio sa filmom Još jedna tura, o četvorici nastavnika koji testiraju teoriju da stalno treba održavati nivo alkohola u krvi od 0.05% kako bi se podstakla kreativnost i sloboda uma. O ovom filmu je dosta pisano u našim medijima, pobrao je i silne druge nagrade i prikazivan i na televiziji baš pred prošlogodišnju dodelu Oskara.
I filmovi Susane Bier su, dakle, dvaput nominovani, prvi je bio Posle venčanja (2006.), koji nažalost nije pobedio, ali osvetila se 2011. kada je osvojila Oskara za najbolji strani film naslovom U boljem svetu. Porodica i porodični odnosi, ali i odnos bogatih i siromašnih zemalja u sve više globalizovanom svetu, predstavljaju srž oba filma. Bierova se takođe u oba filma bavi pitanjima morala i ljudskim reakcijama na traumatične ili katastrofalne događaje i situacije. Ipak, njeni filmovi uprkos svemu na kraju uvek imaju blago optimističan ton.
Nadamo se da smo vam ovim tekstom pružili dovoljan uvid u istoriju nordijskih filmova na Oskarima. Uživajte u svojim starim favoritima, i navijajte za Najgoru osobu na svetu i Begunca u ponedeljak!
Piše: Sofija Vuković Petrik
No Comments